De mooiste fontein van Rome?
De Fontana delle Tartarughe, oftewel de Schildpaddenfontein, op het Piazza Mattei is misschien wel de mooiste fontein van Rome. Vier gespierde jongemannen, gezeten op vier dolfijnen, geven vier schildpadjes een zetje, zodat ze over de rand van het bassin heen naar het water kunnen kruipen.
De Romeinen zijn erg trots op deze fontein, maar vooral ook op de prachtige ontstaansgeschiedenis ervan. Het verhaal gaat dat Vergilio Mattei, die in een van de palazzi aan het plein woonde, tot over zijn oren verliefd was op een van de mooiste Romeins meisjes. Hij hield echter ook wel van een gokspelletje, maar hij had het geluk meestal niet aan zijn zijde; hij verspeelde avond aan avond een groot deel van zijn bezittingen.
Voor de vader van zijn geliefde was dat reden genoeg om zijn huwelijksaanzoek niet serieus te nemen. Mattei liet dit echter niet op zich zitten; hij moest en zou het meisje krijgen. Hij bedacht een sluwe list om zijn aanstaande schoonvader voor zich te winnen. Mattei nodigde de vader van het meisje uit voor een etentje bij hem thuis. Hoewel de man inging op de uitnodiging, bleef hij onvermurwbaar wat zijn dochter betreft.
Fontein
Maar daar had Mattei al op gerekend. Hij riep de man na: ‘Kom morgenochtend maar eens terug, dan zult u eens zien wat ik in één nacht voor elkaar weet te krijgen!’ De volgende ochtend klopten Mattei’s geliefde en haar vader in alle vroegte aan. Enthousiast liet Mattei hen binnen. Voordat ze de kans kregen te gaan zitten, zwaaide Mattei een van de ramen open. ‘Dit is het bewijs dat ik nog steeds fortuinlijk ben,’ meldde hij trots. ‘Deze fontein heb ik in één nacht laten bouwen voor de vrouw van mijn hart.’ De vader van het meisje wierp zonder al te hoge verwachtingen een blik uit het raam. En inderdaad – er stond plotseling een beeldige fontein op het pleintje voor het palazzo. Hij was zo verrast dat niets het huwelijk tussen Mattei en het meisje meer in de weg stond.
Mattei was door het dolle heen. Hij beloofde zijn schoonvader het raam direct dicht te laten metselen, zodat niemand ooit meer vanuit het raam naar de fontein zou kunnen kijken. ‘Zoals wij het zagen, zagen wij het alleen,’ aldus Mattei. Vandaar dat het palazzo dat op de fontein uitkijkt ook nu nog een dichtgemetseld raam heeft.
Het echte verhaal
De fontein uit dit verhaal bestaat echt, en staat bekend als de Fontana delle Tartarughe, oftewel de schildpaddenfontein. De ‘echte’ (geschreven) geschiedenis ervan begint in 1570. In dat jaar maakte de Congregazione delle Fonti (een organisatie die zich bezighield met watervoorziening in Rome) een lijst op met de 18 fonteinen die door het oude Romeinse aquaduct Aqua Virgo gevoed werden en die onder de bescherming van architect Jacopo Della Porta vielen. Piazza Mattei stond niet op die lijst. Op 28 juni 1581 duikt echter een nieuw document op, gemaakt door de Diputati sopra le fontane (speciale ‘opzichters’ voor de fonteinen), waarop staat dat Taddeo Landini een fontein had gebouwd op Piazza Mattei.
Het lijkt erop dat Muzio Mattei uit eigen zak betaalde voor de fontein: het ontwerp van Jacopo Della Porta, die voor de gemeente gewoonlijk hele functionele, simpele fonteintjes maakte, is veel mooier en verfijnder dan zijn andere ontwerpen. Het was de Florentijn Taddeo Landini die, op basis van het ontwerp van Jacopo Della Porta, de aanleg van de Fontana delle Tartarughe op zich nam. Hij werkte er tussen 1581 en 1588 aan, maar zijn eindresultaat moet er anders uit hebben gezien dan de fontein die we vandaag de dag nog kunnen zien.
Schildpadden
Oorspronkelijk was het de bedoeling dat de vier bronzen, boven gigantische marmeren schelpen geplaatste jongemannen, die met hun voet rusten op bronzen dolfijnen, niet schildpadjes maar dolfijnen in het bovenste bassin duwden. Die dolfijnen werden wel gemaakt, maar nooit geplaatst. In plaats daarvan werden de dolfijnen gebruikt voor de Fontana della Terrina, die destijds op het Campo de’ Fiori stond maar tegenwoordig op Piazza della Chiesa Nuova te vinden is. De bronzen schildpadjes werden pas veel later, in 1658, door Gianlorenzo Bernini toegevoegd, tijdens restauratiewerkzaamheden in opdracht van paus Alexander VII.
De schildpadjes zijn overigens niet de originele exemplaren. De schildpadjes werden namelijk keer op keer gestolen. Toen in 1979 opnieuw een schildpad verdween, was de gemeente Rome het zo zat dat de resterende beestjes naar de Capitolijnse Musea zijn gebracht, waar ze nog steeds te bewonderen zijn. De exemplaren die we nu kunnen zien op Piazza Mattei zijn kopieën
Wil je nog meer schildpadjes zien in Rome? De Fontana delle Tartarughe is niet de enige fontein in Rome met schildpadden in de hoofdrol. In het park van Villa Borghese is ook een Schildpaddenfontein te zien, die werd ontworpen ter ere van de Wereldtentoonstelling in 1911.