De Sint-Paulus buiten de Muren
Het woord ‘basiliek’ komt uit het Grieks en had oorspronkelijk de betekenis van ‘koninklijk gebouw’ (van βασιλεύς, koning). Er werd een gebouw met meerdere schepen mee aangeduid dat in de oudheid als een openbare ruimte zoals beursgebouw of rechtszaal diende. In de architectuur ontwikkelde de term zich tot een kerk met een middenschip en twee zijbeuken.
Sint-Paulus buiten de Muren: een pauselijke basiliek
Er zijn wereldwijd ongeveer 1735 basilieken. Vier van hen hebben de titel maior (grote) gekregen, in onderscheid van alle andere die men ook wel minor (klein) noemt. Een andere naam voor zo’n grote kerk is ‘pauselijke basiliek’. Rome kent de enige pauselijke basilieken die er bestaan. Het zijn er vier in totaal: de Sint-Pieter, de Sint-Jan van Lateranen, de Santa Maria Maggiore en de Sint-Paulus buiten de Muren. Dit artikel gaat over laatstgenoemde basiliek, in het Italiaans de San Paolo Fuori le Mura genoemd.
Pelgrimsoord
Deze prachtige kerk bevindt zich twee kilometer buiten de Aureliaanse stadsmuren (fuori le mura) en is gewijd aan de heilige Paulus (San Paolo). Hij is gebouwd op de plek waar de apostel begraven zou zijn en het altaar is gebouwd bovenop zijn vermoedelijke tombe. Men zegt dat Paulus, net als Petrus, in het jaar 64 na Christus is gemarteld en gestorven. En net als het graf van de rechterhand van Jezus werd ook dat van Paulus een geliefd pelgrimsoord en bouwde Constantijn de Grote er in de vierde eeuw na Christus een kerk op. Al in dezelfde eeuw werd de basiliek vervolgens rigoreus verbouwd. De vorm van de nieuwe kerk bleef behouden tot een enorme brand in 1823. Daarna liet paus Leo XII de basiliek weer flink verbouwen, met als gevolg dat hij uiteindelijk weer op de oorspronkelijke basiliek is gaan lijken.
Binnenhof en atrium
De hoofdingang van de Sint-Paulus buiten de Muren leidt tot een binnenhof dat omringd is door 150 zuilen. Het gaat om een zuilengang van begin twintigste eeuw met in het midden een standbeeld van Paulus. De voorgevel is versierd met een mozaïek dat uit drie lagen bestaat. Het fonkelt bij schemering op haast goddelijke wijze en laat zich reeds op grote afstand zien. Gezien van onder naar boven zie je hier respectievelijk de profeten Jesaja, Daniël, Jeremia en Ezechiël, dan het Lam Gods en tot slot Jezus, geflankeerd door Petrus en Paulus.
Vanuit het atrium voeren vijf grote deuren naar de basiliek. De rechter ingang is de Heilige Deur. Deze Porta Santa wordt alleen tijdens een Heilig Jaar geopend, dat iedere 25 jaar plaatsvindt. Het laatste reguliere Jubeljaar is gevierd in 2000 onder paus Johannes Paulus II. Echter, paus Franciscus heeft het jaar 2016 tot speciaal Jubeljaar bestempeld: de laatste maal dat de deur vooralsnog geopend is geweest, was dus in 2016.
Interieur
In het hart van de basiliek vind je het tabernakel, dat geplaatst is over het graf van Paulus. Het is een werk van Arnolfo di Cambio uit 1285. Op de hoeken van de overkapping, dus direct boven de zuiltjes van rood porfier, bevinden zich vier nissen. Hierin staan kleine beelden van de heilige Paulus, Petrus, Benedictus en Timoteüs. Helemaal bovenop zie je aan alle zijden een grote pinakel, ofwel een torenvormige afwerking met een gouden kruis.
Met betrekking tot het middenschip gaat er een interessant gerucht. Boven de zuilen hier zie je namelijk ronde mozaïeken die alle pausen ooit afbeelden: dat zijn er momenteel 265 en paus Franciscus is de 266e. Aangezien de hoeveelheid ruimte beperkt is, maar er langzamerhand steeds meer pausen bij komen, vraagt men zich af wat er gebeurt als er geen plek meer is. Welnu, er zijn mensen die beweren dat, zodra dat het geval is, de Dag des Oordeels zal aanbreken...
Park
Heb je de kerk bezocht en ben je toe aan wat rust, dan kun je picnicken in het driehoekige park dat aan de basiliek grenst. Het park heet Parco Ildefonso Schuster en is vernoemd naar kardinaal Alfredo Ildefonso Schuster. Deze kardinaal is in 1954 gestorven en werd in 1996 zalig verklaard door paus Johannes Paulus II. Sinds 2008 is hier het monument ‘Het Stalen Bos’ te bewonderen, een verzameling van negentien prehistorische stenen. De zogeheten menhirs zijn gemaakt van staal en zijn vier meter hoog. Ze staan voor de Italiaanse soldaten die vijf jaar eerder in Nassiriya, Irak, zijn gesneuveld als gevolg van enkele bomaanslagen.
Dit artikel is een bijdrage van Tessa Vrijmoed.