Villa Medici - De Franse Academie

De Spaanse Trappen opklimmend in het voorjaar, als de gekleurde bloemenzee volop in bloei staat, voel je je de shoppende dagjesmensen in de duurste winkelstraten van Rome beneden ongetwijfeld te rijk. Helemaal boven aangekomen lonken de torens van de Santa Trinità dei Monti die zich verschuilen achter een van Rome’s elf obelisken. Maar wat eigenlijk veel interessanter is om te doen op deze heuvel is een kijkje nemen achter de deuren van de Villa Medici. In deze Renaissance-villa huist nu de Franse Academie, maar het functioneerde in de zestiende eeuw als residentie van Ferdinando de' Medici, een kunstconnaisseur en politicus die zich net als de rest van zijn familie, de wereld te rijk voelde.

Een Florentijn in Rome
Ferdinando de’ Medici (1549-1609) was een van de zonen van Cosimo I de’ Medici, de eerste groothertog van Toscane en lid van de rijkste bankiersfamilie van Florence. Toen hij als jongeman in Rome op zoek moest naar een plek van waaruit de Medici zich ook demonstratief konden laten gelden in de Eeuwige Stad, viel de keuze uiteindelijk op de Villa Ricci op de heuvel Pincio, eigendom van kardinaal Ricci de Montepulciano. Hij was zijn vriend en beschermheer in Rome en had ook een hand in de benoeming van Ferdinando als kardinaal op 13-jarige leeftijd.

Ricci liet de villa in 1576 achter met een sobere en middeleeuwse façade aan de straatkant en een loggia met openingen naar de tuin. Door Ferdinando werd er een echte Medicistempel op gedrukt: hij liet de Florentijnse architect Ammannati opdraven om er een ware Florentijnse villa van te maken. Een villa in de stijl van de Toscaanse villa’s uit zijn jeugd, toegewijd aan de kunst van de Oudheid, als pronkstukken in een museum, en een adembenemende belvedere met zicht op de stad gebouwd op de ruïnes van een Romeinse tempel.



Pauselijke ambitie
Dat Ferdinando al op zo'n jonge leeftijd kardinaal werd en hij kosten noch moeite spaarde om de villa op de Pincio in het oog te laten springen voor heel Rome, was natuurlijk geen toeval: Ferdinando en zijn familie stopten niet onder stoelen of banken dat ze voor hem pauselijke ambities hadden en hem zo in het luisterrijke rijtje van zijn oudooms Leo X en Clemens VI zagen staan. De Florentijnse schilder Jacopo Zucchi werd naar Rome ontboden om de kamers boven de loggia van gepaste decoratie te voorzien; de Kamer van de Elementen, de Kamer van de Muzen, de Kamer van Jupiter's geliefden (die trouwens in 1700 door Cosimo III vernietigd werd omdat deze fresco's te 'losbandig' bevonden werden) waren wat frivoler, terwijl de Kamer van de Kardinaal (1584) een complexe kosmologische iconografie bevatte en andere kamers een meer openlijke politieke boodschap uitdroegen, met referenties naar het territorium en de dynastie van de Medici. 



Het tuinpaviljoen
Ook het paviljoen in de tuin, gebouwd in een toren van de oude Aureliaanse muur en gebruikt als studeerkamer voor Ferdinando, werd aan de creativiteit van Zucchi onderworpen. In de stijl van een herbarium, een geschilderd plantenboek, word je omringd door een pergola waaromheen exotische planten woekeren, vogels kwetteren en allerlei kleine diersoorten keuvelen. Een allegorie van de Dageraad ontvangt je in de volgende ruimte, terwijl de vier winden die de seizoenen symboliseren om haar heen wervelen en vergezeld worden van kleine monstertjes en familiewapens. Voor Ferdinando een heerlijke plek om zich terug te trekken en ongezien de stad uit te gaan via de trappen die vanuit hier naar beneden liepen.

Onverwachte lotsbestemming
Hoewel de Medici dus sterke banden hadden met de katholieke kerk, waren ze zeker ook niet vies van een beetje astrologie. Toen Cosimo I in de geboortehoroscoop van zijn vijfde zoon Ferdinando tekenen zag van een koninklijke lotsbestemming, wat de dood van zijn vier oudere broers zou betekenen, schrok hij zo dat hij het document verstopte in de hoop het noodlot te ontlopen, maar het was tevergeefs: drie van zijn zoons stierven toen ze nog jong waren en zijn oudste zoon Francesco, die benoemd was tot Groothertog van Toscane stierf in 1587, waardoor Ferdinando op stel en sprong naar Florence terug moest om zijn koninklijke plicht én voorspelde lotsbestemming te vervullen. Opvallend genoeg lijkt Ferdinando het verloren document toch ergens opgerakeld te hebben, want het plafond in de Kardinaalskamer lijkt hier naar te verwijzen. Zou de dood van zijn broer dan wel toeval zijn?



De Franse Academie
Na het vertrek van Ferdinando gebeurde er niet veel spectaculairs in de villa tot in 1804 het Groothertogdom van Toscane vervangen werd door het Koninkrijk van Etrurië, een vazalstaatje van Frankrijk en Rome uiteindelijk een aantal jaren later werd geannexeerd door het Franse rijk. Napoleon zag in de prachtige ruimtes wel plaats voor een kunstacademie waar kunstenaars die de Prix de Rome gewonnen hadden inspiratie konden opdoen. In de jaren '60 van de vorige eeuw kwam er met de schilder Baltus als directeur een nieuwe wind waaien; de Grand Salon werd boekenvrij gemaakt, fresco's werden opgeknapt, wandkleden uit het atelier van Les Gobelins opgehangen en de definitie van kunstenaar werd opgerekt tot schrijver, archeoloog en zelfs kok. 

Een versteende moeder
Met Ferdinando vertrok ook een groot deel van de antieke collectie die hij vanuit Florence had meegenomen, maar Baltus wilde de Renaissancespirit weer een beetje laten opleven. Hij besloot om de Romeinse beeldengroep (nu te zien in het Uffizi in Florence), die in de tijd van Ferdinando waren opgegraven en die hij aan het einde van de tuin had laten zetten, te laten kopiëren en opnieuw de tuin te laten versieren. De 12 beelden laten het tragische verhaal van Niobe zien, een moeder van zeven zoons en zeven dochters, die meedogenloos werd afgestraft door de godin Leto, omdat zij haar had uitgelachen daar zij slechts twee kinderen had, Apollo en Diana. Eén voor één worden de kinderen door pijlen doorboord, terwijl Niobe wanhopig haar jongste dochter probeert te beschermen. Volgens de Romeinse schrijver Ovidius zou zij zelf daarna in een wenende rots veranderd zijn, voor altijd met haar oeverloze tranen de rivier voedend.



Villa Medici
Viale della Trinità dei Monti 1, Rome

Openingstijden: dinsdag tot zondag - 9.30 -17.30 uur (18.30 uur als er een tentoonstelling is).
Tickets kosten 12 euro voor volwassen en 6 euro voor kinderen en daarvoor krijg je een tour met gids door de villa en de tuinen en entrée tot de tijdelijke tentoonstelling.

Op de volgende tijden zijn er tours:
10.00 uur - Frans
11.00 uur - Frans en Engels
12.00 uur - Italiaans
15.00 uur - Frans en Engels
16.30 uur - Frans en Italiaans
17.30 uur - Engels
18.00 uur - Frans en italiaans

Reageer op dit artikel

Mail de redactie

Deel dit artikel!